Khi mũi hàn hoặc đầu mũi hàn không ăn thiếc, có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau, và để giải quyết vấn đề này một cách triệt để, chúng ta cần hiểu sâu về quá trình hàn và những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng bám thiếc của mũi hàn.
Mũi hàn bị oxy hóa
Đầu mũi hàn thường được phủ một lớp kim loại (như sắt, niken) để tăng độ bền và khả năng chống ăn mòn. Khi mũi hàn tiếp xúc với không khí ở nhiệt độ cao trong thời gian dài, lớp kim loại này có thể bị oxy hóa, hình thành một lớp oxit trên bề mặt. Lớp oxit này sẽ ngăn cản thiếc bám vào bề mặt mũi hàn, khiến mũi hàn không ăn thiếc.
Biểu hiện của mũi hàn bị oxy hóa là bề mặt đầu mũi hàn có thể trở nên xỉn màu, bị đen hoặc có các đốm trắng, không sáng bóng như ban đầu.
Giải pháp khắc phục:
Vệ sinh mũi hàn thường xuyên bằng miếng bọt biển ẩm hoặc bộ dụng cụ vệ sinh mũi hàn chuyên dụng. Bạn có thể sử dụng hợp chất làm sạch mũi hàn (tip cleaner) để làm sạch lớp oxit.
Nếu lớp oxit quá dày, bạn cần đánh bóng nhẹ bề mặt đầu mũi bằng cách sử dụng giấy nhám siêu mịn hoặc bộ làm sạch chuyên dụng, nhưng tránh mài quá mạnh vì có thể làm mòn lớp phủ kim loại.
Sau khi vệ sinh, bạn cần thiếc đầu mũi ngay lập tức để bảo vệ mũi hàn khỏi việc bị oxy hóa trở lại.
Nhiệt độ hàn không phù hợp
Nếu nhiệt độ của mũi hàn không đủ cao, thiếc sẽ không thể tan chảy và bám đều lên bề mặt. Ngược lại, nếu nhiệt độ quá cao, lớp phủ kim loại trên mũi hàn có thể bị hỏng, làm cho bề mặt không còn ăn thiếc.
Dấu hiệu nhận biết nhiệt độ hàn không phù hợp là thiếc không chảy đều, hoặc chỉ tạo thành cục nhỏ trên mũi hàn thay vì lan ra. Trong trường hợp nhiệt độ quá cao, mũi hàn sẽ bị cháy hoặc đen.
Giải pháp khắc phục:
Nhiệt độ tối ưu để thiếc bám vào mũi hàn thường nằm trong khoảng 315°C đến 350°C. Nếu mũi hàn không ăn thiếc, bạn hãy thử tăng nhiệt độ từ từ và quan sát thiếc có tan chảy và bám vào mũi hay không.
Tránh để mỏ hàn ở nhiệt độ cao quá lâu mà không sử dụng, điều này sẽ dẫn đến sự suy thoái của lớp phủ kim loại.
Sử dụng chất trợ hàn không phù hợp hoặc đã hết tác dụng
Chất trợ hàn (flux) đóng vai trò quan trọng trong việc giúp loại bỏ lớp oxit trên bề mặt kim loại và làm cho thiếc bám chắc vào mối hàn. Nếu chất trợ hàn kém chất lượng, đã bị cũ hoặc không phù hợp với loại thiếc bạn đang sử dụng, mũi hàn sẽ khó ăn thiếc.
Nếu chất trợ hàn không phù hợp hoặc đã hết tác dụng thì thiếc sẽ không tan chảy đều và không tạo được lớp bám mịn màng trên bề mặt mối hàn hoặc đầu mũi hàn.
Giải pháp khắc phục:
Lựa chọn chất trợ hàn phù hợp với loại thiếc và ứng dụng cụ thể. Chất trợ hàn dạng lỏng hoặc dạng paste thường có tác dụng tốt hơn trong việc làm sạch bề mặt và giúp thiếc bám chắc.
Thường xuyên thêm flux trong quá trình hàn để đảm bảo loại bỏ hoàn toàn lớp oxit và các tạp chất trên bề mặt kim loại.
Lớp phủ mũi hàn đã bị mòn hoặc hư hỏng
Mũi hàn thường được phủ một lớp hợp kim (như sắt hoặc crôm) để bảo vệ đồng bên trong. Qua thời gian, đặc biệt nếu không bảo dưỡng đúng cách, lớp phủ này có thể bị mòn hoặc bong ra, làm lộ lớp đồng bên dưới. Khi đó, mũi hàn sẽ không còn khả năng ăn thiếc tốt.
Dấu hiệu nhận biết lớp phủ mũi hàn đã bị mòn hoặc hỏng là khi mũi hàn bị xỉn màu, không bóng loáng và thiếc không bám được lên mũi. Thậm chí khi mũi hàn bị lộ phần đồng bên trong, thiếc sẽ không bám vào bề mặt đồng.
Giải pháp khắc phục:
Nếu lớp phủ đã bị mòn quá nhiều, bạn cần thay thế đầu mũi hàn mới. Một mũi hàn bị mất lớp phủ sẽ không còn hiệu quả và việc sửa chữa là không khả thi.
Để ngăn ngừa vấn đề này, bạn nên vệ sinh và bảo dưỡng mũi hàn thường xuyên và sử dụng thiếc để “thiếc đầu mũi” (tin the tip) ngay khi không sử dụng nhằm bảo vệ lớp phủ khỏi oxy hóa.
Sử dụng thiếc hoặc vật liệu hàn kém chất lượng
Nếu thiếc hàn của bạn chứa nhiều tạp chất, hoặc không đạt chuẩn về thành phần (ví dụ thiếc có quá nhiều chì hoặc tạp chất khác), thiếc sẽ khó bám lên mũi hàn, nó thường xảy ra với các loại thiếc hàn giá rẻ, không rõ nguồn gốc.
Dấu hiệu khi sử dụng thiếc hoặc vật liệu hàn kém chất lượng là thiếc không bám đều lên mũi hàn, hoặc có hiện tượng “trôi” khi thiếc tan chảy, không bám chắc vào bề mặt.
Giải pháp khắc phục: Sử dụng thiếc chất lượng cao, có tỉ lệ thiếc và chì phù hợp (60/40 hoặc 63/37) hoặc thiếc không chì nếu yêu cầu. Thiếc không chì thường yêu cầu nhiệt độ hàn cao hơn một chút so với thiếc chứa chì, vì vậy bạn cần đảm bảo mỏ hàn có thể điều chỉnh nhiệt độ phù hợp.
Vệ sinh mũi hàn không đúng cách
Nếu bạn vệ sinh mũi hàn bằng cách sử dụng các chất tẩy mạnh hoặc cọ quá mạnh, bạn có thể làm hỏng lớp phủ bảo vệ của mũi hàn, dẫn đến việc thiếc không bám vào. Ngoài ra, nếu bạn không vệ sinh mũi hàn thường xuyên, cặn bẩn và thiếc cũ sẽ tích tụ, cản trở thiếc mới bám vào.
Giải pháp khắc phục: Vệ sinh mũi hàn đúng cách bằng cách sử dụng miếng bọt biển ẩm hoặc công cụ vệ sinh mũi hàn chuyên dụng. Hạn chế sử dụng các dụng cụ kim loại cứng hoặc chất tẩy mạnh, vì chúng có thể làm hỏng lớp phủ mũi hàn.
Khi đầu mũi hàn không ăn thiếc, bạn cần kiểm tra kỹ các yếu tố như tình trạng mũi hàn, nhiệt độ hàn, chất lượng thiếc và chất trợ hàn, cũng như quy trình vệ sinh mũi hàn. Việc bảo dưỡng thường xuyên và sử dụng đúng công cụ, vật liệu là cách tốt nhất để giữ cho mũi hàn luôn ăn thiếc tốt, đảm bảo chất lượng mối hàn.
Khi chúng ta xem các nguyên nhân dẫn đến “mũi hàn không ăn thiếc” ở bên trên, thì ta có thể thấy các tác động chủ yếu là từ yếu tố bên ngoài. Tuy nhiên, các yếu tố bên trong mũi hàn là vô cùng quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến mối hàn.
Để có được những mối hàn chất lượng và hạn chế việc không ăn thiếc, bạn nên chọn các mũi hàn chất lượng để thực hiện công việc hàn. Nếu bạn chưa biết cách lựa chọn đầu mũi hàn chất lượng thì hãy tham khảo nội dung bài viết: Các yếu tố đánh giá chất lượng mũi hàn, đầu mỏ hàn, tip hàn.